شێوازە جیاوازەکانی گواستنەوەی بار چین؟

پێشەکی

لە بازرگانی نێودەوڵەتی، گواستنەوەی باری کەلوپەل و بەڕێوەبردنی بەڵگەنامە پەیوەندیدار بەرزترین بەش و ناوەڕاستە لە کارەکانی بازرگانی. هەڵبژاردنی ڕێگای گواستنەوەی گونجاو، تێگەیشتن بە مەعنای نێودەوڵەتیی کەرتەکانی بازرگانی (Incoterms)، ناسینی بەڵگەنامەکانی گمرک، و دۆزینەوەی بەشداربوون و خەرجەکان بە شێوەیەکی دیاریکراو لەنێوان کڕیار و فرۆشکەر دەتوانێت ڕێکخستنی کارەکان ئاسان بکات، ریسکەکان بکەمێنێت، و خەرجەکان بچڕێت.
لە ئەم وەسفنامەدا، جۆرەکانی گواستنەوە، مەعنای کەرتەکانی بازرگانی و بەرپرسیارەتی لایەنەکان، بەڵگەنامەکانی گمرکی پێویست، و وەسفکردنی بەرپرسیارەتی کڕیار و فرۆشکەر باس دەکرێت.

---

1. جۆرەکانی گواستنەوەی باری نێودەوڵەتی

1.1 گواستنەوەی سەردەمی

• بەکارهێنانی کەمپیۆن و تیرلەران

• گونجاو بۆ گواستنەوەی باری کەم و ناوەند و ناوەڕاست بۆ دوورگەی کورت یان ناوەند نێوان وڵاتەکان

• خەرجی ناوەند و خێرایی قبوڵکراو

• چاودێری بەرز بۆ گەیاندنی باری لە شوێنەکان بە وردی

1.2 گواستنەوەی ریلی

• بەکارهێنانی کەشتی ریلی

• گونجاو بۆ باری گەورە و گەورە لە ڕێگەی ریلی نێودەوڵەتی

• خەرجی کەمتر لە سەردەمی بۆ باری زۆر

• سەبارەت بە ڕێگەی ریلی دیاری کراو

1.3 گواستنەوەی دریا

• بەکارهێنانی کەشتیی هەڵبژێردراو، کەشتی بارەکانی فڵە، کەشتی تەنکر و هتد

• گونجاو بۆ گواستنەوەی بارە گەورەکان بە مەسافەی دوور لەنێوان کۆنتینێنتەکان

• خەرجی کەم بەپێی باری کۆن و دوورگە

• خێرایی کەمتر لە شێوەکانی بوارە جەوی و سەردەمی

1.4 گواستنەوەی جەوی

• بەکارهێنانی فڕۆکەی بار

• گونجاو بۆ باری هەڵوەشاندن، گەورە، بەناوبانگ، یان باری خێرا پێویست

• خەرجی زۆر بەپێی شێوەکانی تر

• خێرایی زۆر بۆ باری گرنگ و فەرمی

1.5 گواستنەوەی لە ڕێگەی پایپ لاین

• گواستنەوەی ماددە مایە یان گازی وەک نەوت و گازی سروشتی

• خەرجی کەم بۆ گواستنەوەی بەردەوام و باری گەورە

• پێویستی بە سەرمایەی زۆر و ڕێگەی دیاری کراو

1.6 گواستنەوەی چەندڕێگایەتی

• کۆکردنەوەی دوو یان زیاتر لە ڕێگاکانی گواستنەوە (وەک دریا + سەردەمی)

• بەکارهێنانی کۆنتینەرەکانی فەرمی بۆ گواستنەوەی ئاسان لەنێوان شێوەکان

• کەمکردنەوەی خەرج و کات بەهۆی هەڵبژاردنی باشترین ڕێگاکان

---

2. مەعنای کەرتەکانی نێودەوڵەتی (Incoterms) و بەردەستیان لە گواستنەوە

Incoterms کۆمەڵە یاسای نێودەوڵەتیە کە بەرپرسیارەتی کڕیار و فرۆشکەر دەستی پێدەکات لە کاتی گەیاندنی کالا، مەترسی، خەرجەکان، و ڕێکخستنەکانی گمرکی. وەشانەکەی ئێستا Incoterms 2020ە.

---

3. بەڵگەنامەکانی گمرک و گواستنەوەی نێودەوڵەتی

لە بازرگانی نێودەوڵەتی، چەند بەڵگەنامەی فەرمی و پەیوەندیدار هەیە کە پێویستە بۆ ڕێکخستنی گمرک، گواستنەوەی سەرمایە، و وەرگرتنی باری لە شوێنی مێرج و چاودێری کشتەکان.

3.1 بارنامەی کشتیدا (Bill of Lading – B/L)

• بەڵگەنامەی گواستنەوەی دریا کە ناونیشانە لەسەر کۆنتڕاکتی گواستنەوە و وەرگرتنی بارە

• هەروەها نوێنەرێکی مالیکەتی بارە

• جۆرەکان: Straight B/L (نەگونجاو بۆ گواستنەوە)، Order B/L (گونجاو بۆ گواستنەوە)

• کڕیار پێویستە بەرەو B/L بۆ وەرگرتنی بار لە شوێنی مێرج

3.2 بارنامەی جەوی (Air Waybill – AWB)

• بەڵگەنامەی گواستنەوەی جەوی کە ناونیشانە لەسەر کۆنتڕاکتی گواستنەوە و وەرگرتنی بارە

• بەلکو B/L، نەگونجاو بۆ گواستنەوە

3.3 وەسفی بازرگانی (Commercial Invoice)

• بەڵگەنامەی سەرەکی دارایی و کۆنتڕاکتی کە وردەکاری کڕیار و فرۆش، نرخ، ژمارە و شیکردنی بار دەردەخات

• سەرچاوەی محاسبەی کرێی گمرکی

3.4 لیستی پەکەکردن (Packing List)

• وردەکاری پەکەکردن، قەبارە، گەورەی بار و ژمارەی پەکەکان

• یارمەتی بۆ تاقیکردنەوە و گمرککردن

3.5 سەندەی سەرچاوە (Certificate of Origin)

• دڵنیا دەکات کە کالا لە کۆمەڵگای کدام وڵات دروستکراوە

• بۆ دیاری کردنی نرخە گمرکییەکان و بەکارهێنانی بەرنامەکان

3.6 بەڵگەنامەکانی تر

• بیمەنامە (Insurance Certificate)

• مۆڵەتی دراوەی نێودەوڵەتی یان گمرکی

• گواستنەوەی تایبەتی یان ستانداردی

---

4. هاوپەیمانی بەرپرسیاری و خەرجەکان نێوان کڕیار و فرۆشکەر

پێکهاتەی بەرپرسیاری و خەرجەکان پەیوەندیدارە بە هەڵبژاردنی Incoterm یان کەرتەکانی بازرگانی. هەندێ پەیوەندی گشتی:

---

5. کۆتایی

زانینی ڕاستەقینەی ڕێگەکانی گواستنەوە، هەڵبژاردنی دروست یان Incoterm بۆ بارەکان، تێگەیشتن بە شێوەیەکی تەواو بە بەڵگەنامەکانی گمرکی، و دیاریکردنی وەسفە بەرپرسیارەتییەکان نێوان کڕیار و فرۆشکەر، کلیلی سەرکەوتنی بازرگانی نێودەوڵەتییە. هەر کێشە یان تێبینی لە هەر یەک لە ئەم شوێنانەدا دەتوانێت بەردەوامی، خەرجی زیادە یان زیانە دارایی بێت.
بۆیە پێش هەر دادەنەوەی بازرگانییەکی نێودەوڵەتی، هەردو لایەن پێویستە بە وردی ڕێکخستنەکانی گواستنەوە، گەیاندن، بیمە و گمرککردن دیاری و لە کۆنتڕاکتەکەدا تۆمار بکەن.